Çelik Köklendirme Nedir? Nasıl Yapılır?

Bir bitkinin; gövde, mutasyona uğramış gövde, yapraklar ya da kökler gibi vejetatif organlarının ana bitkiden kesilip ideal ortam şartları altında başka bir alanda köklendirilmesine çelikleme ya da çelikle üretim denilmektedir.

Köklü bitki elde etmek amacı ile bitkilerden ayrılan parçalar çelik olarak adlandırılmaktadır. Çelik ile köklenebilen çiçek çeşitleri için bu çoğaltma tekniği çok ucuz, basit ve kolaydır.

Çelikle Köklendirmenin Olumlu Yönleri

Çoğaltmak istediğimiz bir bitkinin tıpkısının aynısını çelikle köklendirme yolu ile elde edebiliriz. Tohum ile çoğaltma işleminde ise şayet bitki melez ise tohumla elde edilen yavrular çok değişik olabilmektedir. Bitkinin pembe çiçek açmasını beklerken beyaz renkli çiçekler ile karşı karşıya kalınabilir. Bunun haricinde tohum meydana gelmesinde çiçeğin dişi organına aynı bitkinin farklı bir çeşidinin poleni döllenme yapılarak yeni bitkinin melez olmasına neden olur. Tohum ile bitki üretmede bitkinin büyümesi bir hayli uzun sürmektedir. Ancak çelikle çoğaltmada elde edilen bitki çok daha hızlı bir şekilde büyümektedir. Bazı bitkilerde 5 sene bazı bitkilerde 10 sene olgunlaşma evresi düşünüldüğünde çelik ile üretilen bitki 1-2 yıl içinde yeteri kadar kök dal meydana getirip ürün verebilirler.

Çelikle Köklendirmenin Olumsuz Yönleri

Çelik ile aşılama yönteminin farkıysa çelik alınan ve yetiştirilen bitki her toprak ve her iklime uyum sağlamayacaktır. Kök yapıları yetiştiriciler için problem olmaktadır. Örneğin güllerin birçok çeşidi her toprağa rahat bir şekilde uyum sağlayamaz ve sağlıklı yaşayamaz. Ancak yabani güllere aşılama yapılırsa her türlü toprağa uyum sağlayabilir.

Çelik Köklendirme Yöntemleri

1)Tepe Çeliği

Taze dalların uçları ile yapılmaktadır. Bu yöntemin uygulanması için ideal olan zaman İlkbahar mevsimi ortası ve sonudur. Akşam serin vakitlerin başlamasının ardından ya da sabah erken saatlerde herhangi bir dalın yeni büyüyen üst bölümünden, en aşağı üç boğumlu olmak kaydıyla keskin bir bıçak yardımı ile kesilir. Kesilen dal en fazla 30 santimetre kadar olmalıdır. Alınan çelikler ekim yapılana kadar su içerisinde bekletilmelidir.

2)Kök Çelikleri

Çelikler; büyüme süreci başlamadan evvel, kök kısımlarının depo maddeleri ile fazla zengin olduğu, kış mevsimi sonu ya da erken ilkbahar zamanında alınmaktadır. Kök kısımları 3-6 santimetre uzunlukta kesilir ve ortam yüzeyine yerleştirilerek, üstü 1,-1,5 santimetre toprak ile örtülür.

Ful, begonya, fuchsia gibi bitki türleri bu yöntem ile çoğaltılmaktadır. Aynı zamanda, codyline kazık kökleri birer uyur göz ihtiva edecek biçimde, 1-2 santimetre parçalara bölünerek saçak kökleriyle beraber ortama konumlandırılır. 2-3 hafta ardından uyur gözler de sürer ve böylelikle yeni bitki meydana gelir.

3)Yaprak Çelikleri

Üretim için ideal olan sürgün ve gövdesi bulunmayan geniş ayalı, köklenme yeteneğinde yaprakları olan, süs bitkileri için uygulanmaktadır. Paşa kılıcı bitkisinin uzun yaprakları 5-8 santimetre uzunlukta kesilerek, çeliğin 4’te 3’ü ortama sokulmak koşulu ile çoğaltma işlemi gerçekleştirilmektedir. 2-3 hafta ardından çelik tabanında köklenme ve yavru bitki oluşur. Alınan çelik parçası çürüdükten sonra düşmektedir.

Begonia rex bitkisinin olgun yapraklarının ana damarları dikey şekilde kesilerek yaprak üst yüzeyi köklendirme alanına yatırılarak sabit hale getirilir. Yaprak parçasının ortam ile iyi bir şekilde temas etmesini sağlamak amacıyla üzerine ufak çakıl taşları yerleştirilebilir. 2-3 hafta ardından damarların kesildiği alanlarda yeni bitkiler meydana gelir.

Peperomia, sinningia, Afrika menekşesi gibi bitkiler ise yaprak ayası ve 4-6 santimetre uzunluğundaki yaprak sapıyla beraber alınan çeliklerin, yaprağın sap kısımları alana sokularak köklendirme yapılır. Belirli bir sürenin ardından yaprak sapı taban kısmından yavru bitkiler verir.

4)Yaprak Göz Çelikleri

Çelik üstünde yalnızca bir yaprak ve göz yer almaktadır. Çelikte yer alan kısa dal parçasının köklenmesi ve yaprak sapının alt kısmında yer alan gözün sürmesiyle yeni bitkiler elde edilir.

5)Gövde Çelikleri

Bitkilerin ya da sürgünlerin gelişme konisi bulunmayan parçalarının kesilmesiyle elde edilen çeliklerdir. Çelikler gövdede yer alan gözlerin alt kısmından ya da üst kısmından bitki çeşidine göre farklı büyüklüklerde kesilirler. Kesim işlemi yapılırken gözün üstünden hafif eğimli bir şekilde gerçekleştirilir. Her parça ilerleyen zamanlarda yeni bitkiyi meydana getirecek gözü bulundurmalıdır. Çelikler alınma dönemlerine göre 3 gruba ayrılmaktadır:

Odun Çelikleri: Kış mevsiminde yaprak kısımlarını döken ve her dem yeşil iğne yapraklı bitki çeşitlerinde, bitkilerin 1 ya da 2 yıllık sürgünlerinden kış dinlenme aşaması içerisinde alınmaktadır. Çelikler 10-30 santimetre kadar kesilmekte ve köklenme alanına dikim yapılmaktadır.

Yarı Odun Çelikleri: Genellikle her daim yeşil bitkilerin çelikleri yaz mevsiminde kısmen olgun hale gelen yeni sürgünlerden alınmaktadır. Çelikler 7 ila 15 santimetre boyutunda kesilerek hazırlanmaktadır. Tepedeki yaprak kısımları bırakılır ve dip yaprak kısımları koparılır. Daha sonra köklenme için alana dikim yapılır.

Yumuşak Odun Çelikleri: Her daim yeşil ve yaprak döken bitkilerin yumuşk ve etli taze ilkbahar sürgünlerinden elde edilen çeliklerdir. Kalanchoe, sardunya, begonya gibi birçok çiçek bu yöntem ile çoğaltılabilmektedir. Çelikler 6 ila 12 santimetre boyutunda olmalı ve alt kısımdaki yapraklar alınmalıdır. Otsu yapıdaki çeliklerin erken zamanda köklenmeleri amacıyla, yüksek oranda nem, düşük konsantrasyonlarda kimyasal uyarıcı ve alttan ısıtma kullanılması gerekmektedir.