Çapalama Nedir? Neden ve Nasıl Yapılır?

Çapalama işleminin amacı yabancı otları ortadan kaldırmak, toprağın havalanmasına imkan tanımak, kılcal sistemi kırarak toprak suyunun buharlaşma seviyesinde düşüş yaşanmasını sağlamak ve böylelikle bitki için ideal toprak ortamını hazırlamaktır. Yabancı otlar meydana gelmeye başladığı zaman çapalama işlemi uygulanmaya başlanmalıdır. Çapalama işlemi genel olarak ekimi yapılan kültür bitkisinin toprak yüzeyine çıkmasının ardından gerçekleştirilmektedir. Fakat kaymak bağlamış topraklarda bu uygulama ekim yapılan bitkiler çıkmadan evvel yapılmalıdır. Bu işlem halk arasında kör çapa olarak adlandırılmaktadır.

Çapalama Zaman ve Sayısı

İlk çapalama uygulaması bitkilerin henüz yeni çıkmaları sebebi ile zedelenme olasılığı düşünülerek yüzlek yapılmalıdır. Bu durumda çapalama işleminin 2-3 santimetre kadar yapılması gerekmektedir. Patates, pancar, mısır, tütün, pamuk gibi bitkilerin ekimleri sıralar halinde yapılmaktadır. Bitkilerin sıra araları çapa işlemi yapılabilecek kadar geniş bırakılmalıdır. Asıl bitkiler gelişip, tarlayı gölgede bırakarak yabancı otların gelişmesine engel oluncaya kadar bu bitkilere çapa yapmak gerekmektedir.

Çapalama zamanı ve sayısı bitki ve çevre koşullarına göre farklılık göstermektedir. Örnek verebilecek olursak pamukta ilk çapa işlemi çıkışın ardından sıraların iyice tamamlandığı otların belirgin bir hale geldiği bir dönemde yapılırken, tütünde dikimin 20 gün ardından birinci çapa, bundan 15 ila 20 gün kadar sonra ikinci çapa yapılmaktadır. Tarla otluysa bitki boyu 50 santimetreyi aşmadan üçüncü çapa işlemi gerçekleştirilebilir.

Kenevir, keten gibi bitkilerde bitki boyutu 8-10 santimetre, susamda 10-15 santimetreye ulaşınca ilk çapa 25 santimetreye ulaştığında ikinci çapa işlemi gerçekleştirilir. Haşhaşta yapraklar 7-8 tane olduğu zaman ilk çapa, ilk çapadan 15-20 gün kadar sonra ikinci çapa yapılır. Ayçiçeğinde seyreltmenin sonrasından gerçekleştirilen ilk çapa 5-7 santimetre derinliğe sahip olup el ile yapılmaktadır. İkinci çapalama işlemi daha derin bir şekilde yapılarak boğaz doldurması uygulaması da yapılmış olur. Bu bitkiler için iki kere çapa işlemi yapılması yeterli olmaktadır.

Şeker pancarı, patates, soya ve pamuk gibi bitkiler için kesinlikle çapalama uygulaması yapılması gerekmektedir. Bu uygulama aynı zamanda bitkinin su kullanımını dengeli bir hale getirmektedir. Hava sıcaklıklarının yükselmesi ile beraber başlayan topraklardaki çatlaklardan suyun buharlaşarak kaybına da engel olmaktadır. Genel olarak iki çapanın bir su yerine geçtiği söylenmektedir. Topraktaki ekili olan ürünün haricinde diğer yabancı otların ortadan kaldırılmasının yanı sıra tarlanın rutubetini koruması ile önemi daha da artmaktadır.

Seyreltme

Seyreltme işlemi, bitkilerin ideal bir biçimde gelişmesini sağlamak amacı ile gerçekleştirilen bir uygulama olup, sıra üzerindeki bitkilerin arzu edilen sayıya düşürülmesi için fazlalıkların sökülüp atılması durumudur. Seyreltme uygulamasından genel olarak çiftçiler tekmeleme diye söz etmektedirler. El ile ocağa ekimlerde her ocağa birkaç tohum serpileceği için çıkıştan itibaren bitki el ile tutulabilir duruma geldiği zaman kesinlikle seyreltme işlemi yapılmalıdır. Aksi taktirde birkaç bitkinin beraber büyümesi mevzu bahis olmayacağı için arzu edilen verim elde edilemeyecektir. Bu sebepten dolayı zamanı geldiğinde vakit kaybetmeden seyreltme işlemi yapılmalıdır. Mibzerle ekimde de yine arzu edilen sıra üzeri mesafesinde bitkiler teklenir.

Genel olarak mısır haricindeki tahıllar soya, yer fıstığı, patates, yemeklik ve yemlik baklagiller gibi kültür bitkileri seyreltme işlemine ihtiyaç duymaz. Şeker pancarı, pamuk, haşhaş, susam, mısır, aspir, kolza, ayçiçeği seyreltilir. Seyreltme işleminin en ideal olduğu zaman ilk çapa esnasında bitkilerin henüz güçlenmediği zamandır. Aksi taktirde bitkinin kök kısımlarının güçlenmeye başladığı ilerleyen zamanlarda yapılan seyreltme işleminde kalan bitkilerin kök kısımları fazla zarar görecek bitki gelişimi olumsuz yönde etkilenecektir.

Çapalamanın Yararları

·     Toprağın yüzeyini gevşek bir hale getirerek daha kolay hava almasını sağlar.

·     Toprağın ufalanmış halini koruyarak toprak nemini muhafaza eder.

·     Yabancı otlara karşı mücadele edilmesini sağlar.

·     Sulama işlemi ve yağmur yağmasının ardından meydana gelen kaymak tabakası kırılır.

Çapalama; toprağın havalanmasını sağlamak, bitkilerin aralarında biten yabani otları ortadan kaldırmak, kimyasal gübrelerin ve suyun toprağın alt katmanlarına daha kolay geçmesini ve rahat bir şekilde karışmasını sağlamak amacı ile yapılır.

Çapalama işlemi yapılırken bitkilerin kök kısımlarının zarar görmemesi adına dikkatli davranılmalıdır. Ağaçlarda genel olarak çapa makinası ya da benzeri aletler ile çapalama işlemi gerçekleştirilir.

Çapalama miktarı; ağaçların dikiminin yapıldığı alana, bitki çeşidine, toprağın yapısına, bitkinin yaşına göre değişiklik göstermektedir. Çapalama işleminin kullanımı hem tarım hem de peyzaj gibi farklı alanlarda tercih edilebilir. Ağaçlarda çapalama işlemi mart ve aralık aylarında fidan dikiminin ardından yapılmalıdır. İlk zamanlarda daha çok, fidanın köklerini toprağa salmasının ardından daha az çapalamaya gerek duyulur. Çalı gruplarındaysa her daim çapalama işlemi gerçekleştirilebilir.